Genade zonder waarheid werkt als elastiek. 
Waarheid zonder genade werkt als valstrik. 

Zoals bij elke paradox is de verleiding om de twee kanten tegen elkaar uit te spelen. De rekkelijken leggen zoveel nadruk op de genade van God dat je er alle kanten mee op kunt waardoor die genade aan inflatie onderhevig is en zijn waarde verliest. De strikten weten zo goed wat al dan niet door de beugel kan dat weinigen de waarheid onder ogen durven zien. Beide benaderingen zijn ongezond en doen tekort aan hetzij de heiligheid van God of zijn liefde. 

Persoonlijke ervaring.

Ik kocht pas een boek met deze titel: Does God really like me? Vrij vertaald: ziet God mij echt zitten, mag Hij mij echt? Raar, maar ik kon op die vraag niet zomaar ja op zeggen. Natuurlijk weet ik dat Hij van mij houdt. Dat heb ik vaak genoeg gemerkt, maar dat Hij me leuk zou vinden… Ik ben opgevoed met het idee dat God dwars door je heen kijkt en dat voelde heel onveilig omdat je je altijd wel ergens voor schaamde. Gelukkig geloof ik dat God genadig is en vergeeft… Maar dat Hij met een glimlach naar me kijkt, kan ik me maar moeilijk voorstellen.

Eerlijk gezegd voelt het dat God van mij houdt ondanks mezelf. Hij houdt alleen van me omdat Hij zo grootmoedig is mij te vergeven. Nu heeft dat waarschijnlijk veel te maken met mijn achtergrond. Mijn vader kwam uit een ‘zware’ kerk en hoewel hij echt een discipel van Jezus was, heeft hij volgens mij nooit echt gevoeld dat hij in Gods ogen een mooi mens was. Dat was hij beslist wel, maar hij kon het niet pakken omdat hij te zeer gefocust was op alles waarin hij zwak of zondig was. Dat maakte hem zwaarmoedig. En als kind adem je die atmosfeer in of je het wilt of niet.

Genade én waarheid is een precaire paradox.

Van Jezus wordt gezegd dat Hij vol was van genade én waarheid. (Joh. 1:14) Dat is een veel groter mysterie dan we kunnen bevatten. Want Jezus weet precies wat er in de mens omgaat en toch veroordeelt Hij niet. Integendeel, Hij kijkt er vol verlangen naar uit dat onze originele versie tevoorschijn komt. Hij wil niets liever dan ons vrijmaken van alles wat ons in de weg staat. Genade is niet van alles door de vingers zien. Genade is dat Hij ons op de voeten wil zetten. Maar dat vraagt natuurlijk wel de bereidheid eerlijk onder ogen te zien wat ons hindert…

Wat als je alleen de genade benadrukt?

Als je er te gemakkelijk vanuit gaat dat God wel vergeeft, kun je nonchalant worden. Dan kan de neiging ontstaan dat je bij voorbaat toegeeft aan zaken die eigenlijk niet kunnen. Of je neemt voor lief dat je ook je slechte kant hebt. Dat is iets anders dan realistisch onder ogen zien dat je voor verbetering vatbaar bent. Daarom heb je de waarheid nodig: eerlijk zijn over wat niet klopt, wat je graag anders wilt. Als je alleen de genade benadrukt kun je gaan denken dat wat goed voelt ook goed wel goed is. 

Wat als je alleen de waarheid benadrukt?

Waarheid wordt snel gereduceerd tot een systeem van regels over hoe je hoort te leven. Dat zien we overal om ons heen: wij denken te weten hoe het zit en wat je moet doen. En dat maakt ons tot mensen die voortdurend anderen de maat nemen en overal een mening over hebben. Maar als Jezus zegt dat Hij de waarheid is dan kijkt Hij je in de ogen. Als Hij je aankijkt gebeurt er iets met je: je beseft dat Hij iets in je ziet. Dat soort waarheid is anders dan de waarheid waarmee wij elkaar om de oren slaan. 

Hoe kunnen wij deze paradox omarmen?

• Zoals bij elke paradox is het nodig om beide kanten helemaal serieus te nemen. Zonder genade hebben we geen poot om op te staan en zonder waarheid zakken we weg in de modder. Beide kanten omarmen houdt in dat we leven vanuit het besef dat God ons alles wil geven wat we nodig hebben om te worden zoals Hij ons bedoeld heeft. 

• Deze paradox maakt duidelijk dat we ons voortdurend mogen uitstrekken naar groei in ons karakter: worden wie we zijn, uitleven wat bij ons past. Jezus zegt: de waarheid zal u vrijmaken (Joh. 8:32). Dat is een proces dat nooit stopt, een ontdekkingstocht met steeds weer ‘verrassende’ wendingen. Never a dull moment.

• Naarmate je meer bereid bent de spanning van deze paradox te omarmen, voorkom je dat je in een soort slap compromis verzandt waarbij je de waarheid relativeert en de genade misbruikt als dooddoener. Het volgen van Jezus zet de dingen op scherp en het is goed om de spanning die dit met zich meebrengt positief te duiden.

Conclusie: op zoek naar het radicale midden.

De paradox van genade en waarheid zet de zaken op scherp: we zien onder ogen wat niet kan en niet klopt en tegelijk zijn we ons diep bewust van het feit dat de genade alles anders maakt. Dus geen goedkope genade, geen halfzacht gedoe maar radicaal volgen van Jezus: zijn waarheid verwelkomen en zijn genade met beide handen aannemen. 

Johan Vink, spreker, schrijver en initiator van het Omega Project.
Deze paradox komt uit de multimediale Omega Cursus die via internet door groepen te volgen is.